راهنمای جست و جو در منابع و تدوین پیشینه پژوهش پایان نامه های دکتری و کارشناسی ارشد

در دنیای علم و پژوهش، تمامی تحقیقات انجام شده در ارتباط با مطالعات قبلی و در ارتباط با آنها به منظور دست یابی به یافته های جدید انجام میگیرد. در نتیجه هیچ پژوهشــی در خلأ و بدون ارتباط با ســایر مطالعات انجام نمی‌شود. اساساً یک پژوهش خوب، پژوهشی است که در راستای مسیر دیگران انجام می گیرد و حتی می تواند بعنوان یک مبنایی برای محققین دیگر باشد. به‌بیان‌دیگر، هیچ پژوهشی نمی تواند بدون داشتن پیشینه قبلی و اطلاعات کافی، آغاز شود. بنابراینهر طرح پژوهشی در شبکه‌ای از پیوندهای میان مطالعات هم موضوع و مرتبط قرار  می‌گیرد، و ترسیم این پیوندها وظیفه‌ای است که در بخش مرور پیشینه پژوهش انجام می‌شود.

در پایان‌نامه‌های مقاطع ارشد و دکتری نیز انتخاب موضوع پژوهشی بر همین مبنا می باشد و ابتدا با مطالعه و جمع آوری مطالاعات پیشین در راستای موضوع انتخابی آغاز می شود و باید به نحوی پیوند موضوع خود را با آثار قبلی نشان دهند. در اغلب رشته‌ها، به‌ویژه در رشته‌های علوم انســانی و اجتماعی، این پیوند موضوعی معمولاً در فصل دوم پایان‌نامه‌ها بطور مفصل مطرح می شود که تحت عنــوان «ادبیــات تحقیق» یا «پیشینه تحقیق» نامیده می شود.

پیشینه موضوع تحقیق:

هر محقق یا دانشجویی برای آنکه بتواند بخش پیشینه تحقیق خود را بنویسد بایستی حوزۀ موردمطالعه خود را بطور دقیق تعیین کند و با اســتفاده از کلیدواژه‌های اصلی موضوع خود، بصورت همه جانبه به جستجو در پایگاه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی بپردازد. به عبارتی، در این مرحله باید پژوهشگر به تدوین «استراتژی جست‌وجو» بپردازد. مناسب ترین شیوه جست‌وجو ، شناسایی درست ترین کلیدواژه‌ها و ترکیب آن‌ها به کمک «عملگرهای منطقی» است، تا بتواند به بهترین نتیجه از جست‌وجو در پایگاه‌های اطلاعاتی دست یابد. مثلاً، اگر موضوع پژوهشی یک دانشجو «بررسی تاثیر آلودگی هوا بر سرطان ریه» است؛ در این صورت سه کلیدواژه اصلی برای جستجو در پایگاه ها: «آلودگی هوا»، «سرطان ریه» و خود کلمه «سرطان» می باشد. ترکیب این ســه کلیدواژه با کمک عملگر ربطی «و» در هنگام جستجو می تواند نتایج مرتبطی در پی داشته باشد. چنانچه با ترکیب سه کلیدواژه نتیجه کافی حاصل نشود، آنگاه باید در جست‌وجوی دیگری یکی از آن‌ها را حذف کرد تا سطح جست‌وجو گسترده‌تر شود. درنهایت ترکیب این کلیدواژه‌ها و واژه‌های مرتبط دیگر می‌تواند نتایج خوبی به بار آورد.
در مثال ذکر شده بایستی در پیشینه تحقیق تمامی مواردی از جمله انواع آلودگی هوا و عوامل ایجاد سرطان، نحوه تاثیر آلودگی بر ایجاد سرطان، نوع سرطان هایی که تحت تاثیر آدگی هوا می توانند افزیش یابند و … ذکر شود. سعی کنید در ابتدا یک مطالعه کلی از موضوع داشته باشید و سپس موضوع خود را به چند بخش تقسیم کنید و به توضیح هر کدام از بخش ها بپردازید.