شابک چیست ؟

شابک چیست ؟ :

در مقالات قبلی در مورد مراحل چاپ کتاب صحبت کردیم. یکی از این مراحل گرفتن شابک یا ISBN می باشد. اما ممکن است برایتان سوال پیش آمده باشد که شابک چیست.

شابک چیست ؟

با توجه به افزایش روزانه چاپ کتاب و حجم زیاد تولید کتاب ناشاران و کتاب فروشان با مشکل مهمی مواجه شدند. انبارگردانی، توزیع، سفارش و اطلاع رسانی این حجم از کتاب منتشر در سطح جهان خود تبدیل به معضلی شده بود که باید برطرف می گشت. تا قبل از اینکه ناشران به این مشکل بربخورند کتاب ها را با روش های مختلفی مانند اطلاعات کتاب شناسی مانند عنوان و نام نویسنده از لحاظ موجودی، توزیع و تامین سفارش کنترل می کردند. این شیوه در حجم کم کتاب ممکن بود که جواب دهد ولی با بالارفتن تعداد کتاب ها و تقاضا برای آن ها دیگر این شیوه پاسخگوی ناشران نبود. برای رفع این معضل و سرعت دهی به روند نشر و توزیع کتاب و صرفه جویی در هزینه های اضافی در سطح جهان شیوه ای ابداع و پذیرفته شد که برای کنترل کتاب ها  به هر یک از آن ها کد و شماره ای را اختصاص دادند.

این شیوه تا زمانی که به خود نشر مربوط می شود جواب می دهد ولی امروزه که مرزهای بین المللی با وجود تکنولوژی های حمل و نقل و ارتباطی پیشرفته درهم شکسته است ناشران دیگر در یک سیستم فروش داخلی درگیر نیستند و کتاب ها در سطح جهانی توزیع می شوند. به این دلیل دیگر آن شماره گزاری داخلی جوابگو نبود. با به وجود آمدن تکنولوژی کامپیوتر، تمامی ناشران و کتابفروشان در سطح جهان برای کنترل انبار و موجودی و همچنین توزیع درست کتاب ها از رایانه استفاده می کنند و شرایطی فراهم آمد تا برای داشتن یک نظام منظم کتابداری، شماره ای یکتا و ساده برای شناسایی کتاب ها در نظر گرفته و تعریف شود.

این شماره یکتا، شابک یا ISBN است که شماره استاندارد بین المللی کتاب می باشد و توسط صنف کتابداران انگلستان در سال 1966 پایه ریزی و ابداع گشت. ISBN مخفف عبارت International Standard Book Number می باشد. این شماره یک تا سال 2007  یک کد 10 رقمی بود که به دلیل تعداد زیاد کتاب های منتشر شده در سطح جهان امروزه این کد 13 رقمی شده است.

ابداع و به کارگیری این کد تحولی بود در نظام کنترل توزیع و نشر کتب که باعث سرعت دهی و راحتی کار ناشران شد. امروزه برای فروش کنترل انبار کتاب ها، ناشران مختلف در سرتاسر جهان از شابک استفاده می کنند. شابک این امکان را فراهم آورد تا بدون اینکه از مشخصات کتاب شناسی یک کتاب مانند نام، نام نویسنده و مواردی از این دست آگاهی داشته باشید بتوانید آن را از طریق کد شابک از میان انبوه کتاب های دیگر شناسایی، بازیابی و جستجو کنید. هر شابک برای یک کتاب اختصاص می یابد و منحصر به همان کتاب است.

محل قرار گیری این کد در پشت کتاب و به همراه  فیپای کتاب در قسمت شناسه کتاب به صورت بارکد به نمایش قرار می گیرد. اگر شماره شابک ۱۳ رقمی باشد (که از سال 2007 همگی شابک کتاب ها این تعداد رقم دارند) دارای یک عدد ۹۷۸ یا ۹۷۹ می‌باشد. همچنین هر زبان یا کشور دارای شماره خاص خود برای شابک می باشد، به عنوان نمونه این شماره خاص برایکد شابک کشور انگلیس صفر یا یک، فرانسه دو، آلمان سه و برای ایران ۹۶۴ است. اگر شابکی این کد را نداشته باشد در جهان رسمیت نخواهد داشت. از طرف دیگر این کد برای کشورهای مختلف حداکثر پنج رقم می باشد.در سیستم کد دهی شابک هر انتشارات و هر کتاب دارای شماره خاص خود است.